ترموستات خودرو چیست؟
تمام موتورهای احتراق داخلی، که از سوخت‌های فسیلی برای تبدیل انرژی شیمیایی به انرژی مکانیکی استفاده می‌کنند، یک قطعه حیاتی به نام ترموستات در سیستم خنک‌کننده خود دارند. ترموستات یا دماپای، یک وسیله استفاده می‌شود تا دمای یک سیستم را در محدوده‌ای خاص نگه دارد. ترموستات خودرو نیز وظیفه دارد این کار را در قسمت موتور خودرو انجام دهد. این دستگاه، با قرار گرفتن در میان موتور و رادیاتور، سعی در حفظ دمای موتور در یک محدوده خاص دارد. دمای بهینه برای عملکرد موتور خودرو به حدود ۸۵ درجه سانتیگراد تعیین شده است.
در صورتی که دمای موتور از این مقدار به طور چشمگیری بیشتر یا کمتر شود، عملکرد خودرو ممکن است با مشکلات مواجه گردد.
ترموستات در خودرو چه نقشی دارد؟
موتور خودرو نیاز دارد که در یک دمای معین (حدود ۸۵ درجه سانتیگراد) کار کند. اگر دمای موتور از این حد کمتر یا بیشتر باشد، روغن موتور خواص لازم برای روان‌کاری قطعات را از دست می‌دهد. در این صورت موتور ممکن است خراب شود یا عمر آن کاهش یابد. برای همین باید یک سیستم دماسنجی برای نظارت بر دمای موتور وجود داشته باشد. ترموستات یکی از اجزای این سیستم است که با تغییر باز یا بسته شدن خود، دمای موتور را تنظیم می‌کند. این قطعه با جلوگیری از تغییرات شدید دمایی، موتور را از فرسودگی محافظت می‌کند.
ترموستات در سیستم خنک‌کننده موتور خودرو نقش مهمی دارد تا اطمینان حاصل شود که عملکرد موتور به‌طور صحیح انجام شود. اگر سیستم خنک‌کننده به درستی کار نکند، ممکن است موتور به حدی گرم شود که جوش آورده و مشکلات جدی ایجاد شود.
در ادامه، اگر دمای موتور بسیار بالا باشد، روغن ممکن است رقیق شود که باعث کاهش ویژگی‌های روان‌کنندگی آن شود. از طرف دیگر، دمای پایین موتور هم ممکن است مشکلاتی ایجاد کند. اگر دمای موتور پایین باشد، روغن آن غلیظ می‌شود که می‌تواند منجر به افزایش اصطکاک در قطعات و مشکلات دیگر شود.
ترموستات همچنین در کمک به سرعت رسیدن موتور به دمای عملکردی مناسب، به‌ویژه در صبح‌ها یا زمانی که ماشین سرد است، نقش دارد. بنابراین، اعتقاد به اینکه ترموستات تنها برای خنک‌کردن موتور مورد استفاده قرار می‌گیرد، نادرست است.
در کل، حفظ دمای مناسب در موتور از طریق ترموستات امکان اجتناب از مشکلات گرمایی یا سردی را فراهم می‌کند و به بهبود عملکرد و دوام موتور کمک می‌کند.
ترموستات خودرو چگونه کار می‌کند؟
ترموستات یک قطعه خودکار است که جریان آب را به موتور کنترل می‌کند. اگر دمای موتور پایین باشد، ترموستات جریان مایع خنک‌کننده را متوقف می‌کند تا موتور گرم شود. در این حالت، آب در موتور یک چرخه بسته را دنبال می‌کند تا به دمای مورد نیاز برسد.
وقتی دمای آب به حد مطلوب رسید، ترموستات دوباره جریان آب را به موتور رها می‌کند تا موتور خنک شود.
ترموستات در خودرو بر اساس یک دمای کاری تنظیم شده است که باید هنگام خرید به آن دقت کرد. درون ترموستات یک ماده واکنشگر به دما قرار دارد که معمولا جیوه یا موم نامیده می‌شود. این ماده با یک میله به سوپاپ ترموستات متصل است. هنگامی که دمای ترموستات بالا می‌رود، این ماده ذوب شده و حجمش بیشتر می‌شود. این انبساط باعث می‌شود که میله در سیلندر جابجا شده و از جای خود بیرون آید. در نتیجه، سوپاپ ترموستات باز می‌شود و جریان آب ادامه می‌یابد.
انواع ترموستات خودرو
ترموستات‌های خودرو دارای انواع مختلفی هستند که در خودروها معمولاً تنها دو نوع مورد استفاده قرار می‌گیرد:
1. ترموستات الکترومکانیکی:
ترموستات الکترومکانیکی برای قطع و وصل مدار الکتریکی از فرمان حسگر حرارتی استفاده می‌کند.
این مدل دارای دو نوع حسگر دما است. یکی از آنها بر مبنای انبساط مایع و دیگری بر مبنای انبساط فلز عمل می‌کند.
2. ترموستات الکترونیکی:
در این مدل، یک رله مینیاتوری با فرمانی از سمت سنسور دمایی صورت می‌پذیرد. این نوع ترموستات از تکنولوژی الکترونیک برای کنترل دمای موتور و سیستم تبرید استفاده می‌کند. این سنسورها اطلاعات دما را به یک واحد کنترل الکترونیکی ارسال کرده و براساس آن تصمیم‌گیری می‌کنند که آیا موتور باید خنک شود یا نه.
ترموستات‌های الکترونیکی معمولاً دقت بیشتری در کنترل دما دارند و قابلیت بهینه‌سازی عملکرد سیستم تبرید را افزایش می‌دهند. همچنین، آنها ممکن است دارای ویژگی‌های اضافی مانند حالت‌های اقتصادی یا حالت‌های خنک کننده هوشمند باشند.
اجزای مختلف ترموستات خودرو
ترموستات خودرو از اجزا مختلفی تشکیل شده است که هر کدام وظایف خاص خود را انجام می‌دهند. این اجزا شامل:
1. سوپاپ: در ترموستات خودرو، سوپاپ به عنوان یک دریچه برای عبور مایع خنک‌کننده به داخل سیلندر عمل می‌کند. وظیفه این دریچه این است که وقتی دمای مایع به حد مشخصی نرسیده است، به آن اجازه عبور ندهد.
2. فنر (فنر بازگرداننده): فنر ترموستات، که به آن فنر بازگرداننده نیز گفته می‌شود، دریچه را بسته نگه می‌دارد. در مرکز این دریچه، یک اتصال به سیلندر وجود دارد که از موم حرارتی پر شده است. در مقابل فنر بازگرداننده، یک میله فولادی قرار دارد که وظیفه‌ای همانند پیستون را انجام می‌دهد.
3. سوپاپ فرعی: این سوپاپ به عنوان یک عضو فرعی در ترموستات عمل می‌کند و وظیفه ایفای نقش در بهبود عملکرد و کنترل دما را بر عهده دارد.
4. سیلندر بازشونده: سیلندر بازشونده در ترموستات نقش مهمی در تنظیم جریان مایع خنک‌کننده دارد و باز شدن و بسته شدن آن به تنظیم دما کمک می‌کند.
5. حلقه مسدودکننده: حلقه مسدودکننده نیز در ترموستات وجود دارد و در کنار سوپاپ‌ها و فنر، به کنترل جریان مایع و دمای موتور کمک می‌کند.
هر کدام از این اجزا با همکاری تنظیم شده‌اند تا ترموستات به‌طور صحیح عمل کرده و دمای موتور خودرو را در محدوده مطلوب نگه دارند.
علائم و نشانه‌های خرابی ترموستات
گرمای بیش از حد:
گرمای بیش از حد، یکی از شایع‌ترین نشانه‌های خرابی ترموستات خودرو است. این مشکل ممکن است ناشی از خوردگی یا فرسودگی ترموستات باشد که باعث می‌شود ترموستات در وضعیت بسته‌گیر قرار گیرد. در این حالت، مایع خنک کننده به رادیاتور نمی‌رسد و این موضوع می‌تواند منجر به افزایش حرارت موتور شده و به آسیب جدی آن بیانجامد. اگر در حال رانندگی هستید و راه حل فوری در دسترس نیست، روشن کردن بخاری ماشین می‌تواند به دفع حرارت اضافی کمک کند.
خنک شدن بیش از حد:
خنک شدن بیش از حد نیز نشانه‌ای از خرابی ترموستات خودرو می‌باشد. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که موتور به دمای مناسب برای عملکرد عادی خود نمی‌رسد. در این حالت، ترموستات به‌طور دائمی باز می‌ماند و چرخه حیات موتور به شدت کاهش می‌یابد. برای جلوگیری از این مشکل، همیشه به دماسنج داشبورد و چراغ‌های هشدار توجه داشته باشید.
صداهای عجیب و غریب موتور:
شنیدن صداهای غیرعادی از موتور نیز ممکن است ناشی از مشکلات در ترموستات و سیستم خنک کننده باشد. صداهایی همچون غرش، جوش، یا تق تق از رادیاتور نشان‌دهنده مشکلات می‌باشند که نیاز به تعمیر دارند.
تغییرات دما:
تغییرات ناگهانی دما از گرم به سرد یا برعکس، نشانه‌ی وضعیت نامطلوب ترموستات است. اگر این تغییرات به‌طور ناقص یا نامنظم رخ دهند، نشان‌دهنده مشکل در ترموستات می‌باشد و نیاز به بررسی توسط تکنسین دارد.
مشکلات بخاری:
در فصل زمستان، اگر ترموستات خودرو در حالت باز قرار داشته باشد، ممکن است حتی با افزایش بخاری، هوای گرم به درستی جریان نیافته و این نشان‌دهنده عدم عملکرد صحیح ترموستات باشد. در این صورت، نیاز به تعمیر و یا تعویض ترموستات وجود دارد.
مراحل و نحوه تعویض ترموستات
حالا که مکان ترموستات در موتور خودرو را شناخته‌اید و نحوه تشخیص خرابی آن را نیز می‌دانید، می‌توانید به راحتی ترموستات خودرو را تعویض کنید. در ادامه، مراحل تعویض ترموستات خودرو را مرحله به مرحله بازگو میکنیم؛
1. یک سطل نسبتاً بزرگ زیر رادیاتور قرار دهید تا مایع خنک کننده از موتور خارج شود. این کار برای جلوگیری از نشتی مایعات و تمیز کردن محیط کار مفید است. مطمئن شوید که موتور خنک شده و درجه حرارت آن مناسب است.
2. شیلنگ رادیاتور را از محل اتصال به ترموستات باز کنید. این شیلنگ معمولاً به قسمت بالای ترموستات وصل می‌شود.
3. پیچ‌های نگهدارنده ترموستات را با استفاده از ابزار مناسب باز کنید و ترموستات قدیمی را بیرون بیاورید. اطمینان حاصل کنید که از زیرهای ترموستات همه پیچ‌ها را باز کنید.
4. ترموستات جدید را در جای خود قرار داده و پیچ‌های نگهدارنده را با دقت بسته و فشرده کنید. اطمینان حاصل کنید که ترموستات به درستی درون محفظه خود قرار گرفته و هیچ خللی در نصب وجود ندارد.
5. شیلنگ رادیاتور را دوباره به ترموستات وصل کرده و با گیره‌ها یا مهره‌ها به شیلنگ متصل کنید.
6. مخزن رادیاتور را با خنک کننده مناسب پر کنید. اینکار را به صورت آرام و تدریجی انجام دهید تا هواهای موجود در سیستم خنک‌کننده خارج شود.
7. موتور را روشن کنید و دمای آن را نظارت کنید. اطمینان حاصل کنید که ترموستات به درستی کار می‌کند و دمای موتور در محدوده نرمال قرار دارد.
تبریک می‌گویم، شما موفق به تعویض ترموستات خودرو شدید. این کار به بهبود عملکرد سیستم خنک‌کننده کمک زیادی می‌کند و از خرابی‌های ناگهانی جلوگیری می‌کند.
